Ozharovskiy, hiç denenmemiş VVER-1200 tipi
reaktörlü santrala karşı çıktığı için Belarus’ta tutuklanmıştı. Aynı tip
reaktörün Akkuyu’ya yapılması planlanıyor.
Nükleer Enerji Mühendisi Andrey Ozharovskiy, 2009’da Rus Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom’un, Belarus’a yapmayı planladığı bir nükleer santrala karşı çıktığı için tutuklanmış ve yedi gün içeride kalmıştı. Ozharovskiy, “toplum düzenini bozmak”la suçlanmıştı.
Nükleer Enerji Mühendisi Andrey Ozharovskiy, 2009’da Rus Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom’un, Belarus’a yapmayı planladığı bir nükleer santrala karşı çıktığı için tutuklanmış ve yedi gün içeride kalmıştı. Ozharovskiy, “toplum düzenini bozmak”la suçlanmıştı.
Nükleer enerji faaliyetleri konusunda uzman
olan Ozharovskiy ve arkadaşlarının yazdığı bilimsel raporlarda, nükleer
santralların genel olarak hayati risklerine yer veriliyordu. Ama bunun yanı
sıra en dikkat çekici noktalarından biri de VVER-1200 tipi reaktörlü NGS-2006
projesi daha önce dünyada hiç inşa edilmemiş olmasıydı.
Yani Belarus’ta ‘bir deneysel çalışma’
yapılacaktı. Belarus’ta 2013’te bitmesi beklenen santral hâlâ faaliyete
geçmedi. Yani dünya üzerinde hâlâ bu tipte reaktörleri olan bir proje denenmiş
değil. Rosatom ise bugün Akkuyu’ya işte o denenmemiş reaktörlerden yapmak istiyor.
Yeni deney tahtası adayı Türkiye. BirGün yazarı Özgür Gürbüz’ün önerisi ve
yardımıyla Ozharovskiy’e ulaştım. Rosatom’u bir de ondan dinledim.
DENEYSEL TASARIM
“Türkiye’ye yapılacak olan VVER-1200 tipi
reaktörlü NGS-2006 projesinin ne olduğunu anlatmakla başlamak istiyorum” dedi
Ozharovskiy. Bugüne kadar bu türde tek bir reaktör dahi inşa edilmediğini
söyledi: “Yani sözkonusu proje yüzde 100 deneysel bir tasarım olacak. Rusya’da
bu türden dört tane reaktör şu anda yapım aşamasında. Bu reaktörlerin iki üç
yıllık gecikmeyle ancak önümüzdeki sene tamamlanmaları bekleniyor.”
HAYATİ FARKLAR VAR
“Türkiye’nin bu tip reaktörler için bir
deneme tahtası olmayı neden kabul ettiği konusunda hiçbir fikrim yok” diyen
Ozharovskiy’nin anlattıklarına göre bugüne kadar kurulan VVER-1000 tipi reaktör
prototipinden ders alarak, henüz yapılmamış olan VVER-1200’ü kusursuz
tasarlaması da mümkün değil.
İki tip reaktör arasında olası faciaların
önünü açacak çok sayıda fark var: “Gücü yüzde 20 daha fazla, çekirdek ebatları
farklı, yakıt çubukları ve yakıt montajları farklı, soğutma pompaları farklı.
Bütün bu donanım hiçbir zaman uygulanmadı.”
REKLAMLARA
İNANIYORLAR
Üstelik işin sadece güvenlik kısmının değil
ekonomik karakterini de “kağıt üzerinde” olduğunu söylüyor Ozharovskiy, “bunların
doğruluğuna ilişkin hiçbir pratik bilgi yok” diyor ve ekliyor: “Öyle görünüyor
ki pek çok insan Rosatom’un deneyime dayalı olmayan reklamlarına inanıyor.”
GÜVENLİ NÜKLEER YOK!
Evet, Akkuyu’ya kurulması planlanan santralı
VVER-1200 reaktörlerinin kendine has problemlerine dikkat çekerek anlatmaya
başladı Ozharovskiy. Ama işin bu kısmı biter bitmez, o da pek çok uzman gibi
aslında reaktör tipi ne olursa olsun bütün nükleer santrallarda çok ciddi
güvenlik sorunları olduğunun altını çizdi.
Yani Türkiye televizyonlarında dönen,
billboardlara yerleştirilen reklamlarda iddia edilenin aksine, ona göre, bu
işin temiz ve güvenli bir yolu yok: “Bilin ki herhangi bir çeşit Nükleer Enerji
Santralı’nın yüzde 100 güvenlik garantisi, Nükleer ve radyoaktif atık sorununa
ve kötü ekonomik performansa çözümü yok. Rosatom’un Türkiye’ye santral
yapmasına izin vermek ne akıllıca ne de sorumluluk sahibi bir karar. Sadece
şimdi değil gelecekte de çok fazla sorun ortaya çıkacak, nükleer atık sorunu
gibi…”
DİĞER ÇILGIN PROJE
Bütün bu nedenlerle Rusya’nın Türkiye’ye
yapmayı planladığı santral için bizim pek de yabancı olmadığımız bir tanımlama
kullanıyor Ozharovskiy, “çılgın proje” diyor: “Bizim bir devlet tekelimiz var:
Rus Devlet Şirketi ‘Rosatom’. Rosatom’un kamu parasına erişimi var.
Bu nedenle Türkiye’ye reaktör ihraç etmek
gibi çılgın projelere girişebiliyorlar. Rus çevre örgütleri, geride kalan
yüzyıla ait tehlikeli bir teknoloji olarak değerlendirilen nükleer reaktörlerin
ihraç edilmesine karşı çıkıyor. Bugün nükleer enerji güneş ve rüzgâr gibi
yenilenebilir enerjiyle yarışamaz bile; zira çok daha pahalı ve çok daha
tehlikeli.”
ÇÜNKÜ SİLAH ÜRETİYOR
“Rusya’nın nükleer endüstrisi ve enerjisi
var, çünkü nükleer silah üretiyor” diyen Ozharovskiy, sözlerini şöyle
sürdürüyor: “Eğer Türkiye nükleer bomba yapmak istiyorsa o zaman bir nükleer
enerji santralına sahip olmak istemesini anlayabilirim. Fakat eğer Türkiye
sürdürülebilir ve uygun fiyatlı enerji istiyorsa, kafasını yenilenebilir
olanlara çevirse daha iyi olur.”
Yedi gün cezaevinde
kaldım
“Belarus’ta bir Rus nükleer projesini
eleştirmeye teşebbüs ettiğim için tutuklandım ve yedi gün cezaevinde kaldım. Bu
arada sözkonusu reaktör Türkiye’de Rosatom’un yapmayı planladığı VVER-1200’dü.
Buna rağmen Rusya’da anti nükleer örgütlenmeler var. Örneğin yapılması
planlanan Nizhegorodskaya Nükleer Santralı bölgesine yakın Murom’da çok güçlü
nükleer karşıtı protestolar yapıldı. Ama evet, Rusya’da nükleer enerjiye
devletin en üst kademelerinden akıldışı bir politik destek var”.
Çernobil hâlâ bizimle
“Çernobil felaketinin ardından geçen 29 sene
sonra bile felaketin etkileri hâlâ burada, hâlâ bizimle. Ukrayna, Belarus ve
Rusya’da pek çok yerde Çernobil nedeniyle hâlâ insanlar yaşayamıyor ve tarım
yapılamıyor. Lütfen not edin, Belarus, Krasnopolye’de, Çernobil’e 230 kilometre
uzaklıkta hâlâ boş olan yerler var.”